تولیت آستان حضرت معصومه (س): زیارت‌نامه حرم‌های مطهر برای زائران تحلیل شود
تاریخ انتشار: ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۷۹۱۰۳۲
به گزارش خبرنگار ایرنا، آیت‌الله سید "محمد سعیدی" روز شنبه در ششمین اجلاسیه آستان‌های مقدس و بقاع متبرکه کشور در قم با بیان اینکه تحلیل هر زیارت‌نامه به طور مستقل دستاوردهایی را به همراه دارد افزود: برخی کرامت‌های سازنده و قابل فهم که در اعتباب مقدس اتفاق می‌افتاد، گزینش شده و برای مخاطبان نقل شود.
وی یادآور شد: در دوران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی برخی از علما در حرم امام رضا(ع) در مشهد این کرامت‌ها را می‌گفتند، تحلیل می‌کردند و تذکر می‌دادند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
آیت‌الله سعیدی همچنین با تاکید بر تقویت معرفت افراد جامعه به خدا و معاد یادآور شد: یکی از مشکل‌های اصلی مردم و حتی مومنان، نداشتن شناخت کامل از معاد و مبدا هستی است.
امام جمعه قم نقش تربیتی زیارت را مورد توجه قرار داد و گفت: این حرم‌ها مدرسه، زیارت‌نامه‌ها متون آموزشی، صاحب مزار استاد و معلم و زائران نیز شاگرد هستند.
وی ادامه داد: کسانی که از این حرم‌ها خارج می‌شوند، خروجی‌های این مدرسه به شمار می‌آیند.
آیت‌الله سعیدی یادآور شد: با توجه به مسئولیت اصلی تولیت‌های آستان‌های مقدس در بخش محتوایی، باید در راستای تحقق فرازهای زیارت‌نامه‌ها یک هماهنگی دقیقی را شاهد باشیم.
امام جمعه قم اظهار کرد: اگر ما پذیرفتیم که یکی از خطوط اصلی زیارت‌نامه‌ها تولی و تبری است، باید بخشی از آموزش کارکنان، تربیت مدیران، سخنان مبلغان و تالیف‌ها به شکل هوشمندانه و هنرمندانه در همین رابطه باشد.
وی گفت: توجه به سیره صاحب هر مزار، کلام و ویژگی‌های آن، مرجع دیگری برای دست‌یابی به آموزه‌های این بزرگواران، انتظارها و توقع‌های آنان همچنین انتقال این دستاوردها به زائران در شکل‌های مختلف است.
وی گفت: اعتباب مقدسه باید فارغ از عهد و پیمان‌های عام، عهد و پیمان‌های خاص را نیز کشف، استخراج و به مخاطبان و زائران انتقال دهند.
آیت‌الله سعیدی گفت: یکی از کارهای اساسی و آموزشی در حرم‌های مطهر، برگزاری جلسه‌های فقه زیارت برای طلبه‌هایی است که در این حرم‌ها مشغول به خدمت هستند.
تولیت کریمه اهل بیت همچنین گفت: اهل بیت مانند یک گنج پنهان هستند، باید ساحت مقدسشان را از این انحراف‌ها و خرافه‌ها بیرون آوریم.
کار گسترده فرهنگی با قبر فروشی امکان پذیر نیست
تولیت آستان عبدالعظیم حسنی نیز در این اجلاسیه معضل کمبود بودجه این آستان را مورد توجه قرار داد و گفت: امسال اعتبار در نظر گرفته شده برای پرداخت حقوق کارکنان ۱۴۰ میلیارد ریال، و بودجه پیش‌بینی شده، دانشگاه و پژوهشگاه هم ۵۰ میلیارد ریال است.
حجت‌الاسلام سید "علی قاضی عسکر" همچنین افزود: نذرهای مردم که به داخل ضریح می‌ریزند نیز حدود ۱۵ میلیارد ریال است، درآمد موقوفه‌ها هم به هیچ وجه نیازهای ما را تامین نمی‌کند.
وی با ذکر این نکته که با قبر فروشی نمی‌توانیم کار گسترده فرهنگی انجام بدهیم گفت: دولت‌ها باید به کمک بیایند، این یکی از مسائل اولویت‌دار آستان‌های مقدس است.
تولیت حرم عبدالعظیم با بیان اینکه آستان‌های مقدس در حوزه‌های بین‌المللی نیازمند همفکری هستند گفت: روابط دوباره ایران با عربستان درحال شکل‌گیری است، اما مشخص نیست ما برای ۱۲۰ هزار زائری که از این کشور به ایران می‌آیند چه برنامه‌هایی داریم.
قاضی عسکر با تاکید بر تدوین یک برنامه منظم و دقیق برای انتقال فرهنگ ایرانی و شیعی به زائرانی که به حرم‌ها مراجعه می‌کنند گفت: در مورد معرفی امامزادگان، خلاءهایی بسیار زیادی وجود دارد.
وی افزود: یکی از کارهای مهم در آستان‌های مقدس، انتقال تجربه‌ها است، نیروهای بسیار خوش فکر و فرهنگی در برخی از این مجموعه‌ها کار می‌کنند، باید تجربه‌های آنها را مدون کنیم، و آنهایی که قابل استفاده است را به کار بگیریم.
تولیت عبدالعظیم حسنی در بخشی از سخنان موضوع آسیب‌شناسی حرم‌های مطهر را مورد توجه قرار داد و گفت: مسائلی از قبیل بدحجابی و یا حضور آسیب دیدگان اجتماعی که به حرم‌ها پناه می‌آورند، می‌طلبد که یک کار جدی و اساسی انجام دهیم.
حجت‌الاسلام قاضی عسکر با اشاره به وجود ۲۵۰ هزار تَن از اتباع خارجی در منطقه شهر ری گفت: این افراد به امان خدا رها هستند، رئیس جمهوری نیز در سفری که داشت، تاکید کرد که به این مساله رسیدگی شود.
وی خاطرنشان کرد: معضل‌های بی‌حجابی و بدحجابی در منطقه شهر ری به خاطر وجود اتباع است.
رویکرد ما به گردشگری متناسب با آرمان‌های انقلاب نیست
تولیت آستان مسجد جمکران نیز با اشاره به اهمیت زیارت و گردشگری مذهبی گفت: رویکردی که امروز در خصوص گردشگری و زیارت وجود دارد، تناسبی با آرمان‌های انقلاب ندارد.
حجت‌الاسلام "محمدحسن رحیمیان" یادآور شد: در دنیای امروز هدف از جذب گردشگر تنها در کسب درآمد و منافع مادی و اقتصادی محدود می‌شود.
وی با بیان اینکه در خصوص گردشگری مذهبی و زیارت، انگیزه اصلی مسائل فرهنگی و معنوی است افزود: باید تسهیلات لازم برای جذب ۸۰ میلیون ایرانی همچنین ۴۰۰ میلیون شیعه و ۲ میلیارد مسلمان را ایجاد کنیم.
تولیت جمکران همچنین یکی از مهمترین ابزار تربیت معنوی را پیوند با اولیای الهی دانست و گفت: این پیوند با زیارت ایجاد می‌شود.
وی با اشاره به ظرفیت خارق‌العاده زیارت خاطرنشان کرد: آن چیزی که فرهنگ ایران و انقلاب اسلامی را حفظ کرده، همین حرم‌های مطهر و اُسوه‌های دینی است.
تولیت جمکران گفت: ۹۷ درصد شهیدان، از مساجد و مکان‌های مذهبی به میدان‌های نبرد راه پیدا کردند.
کار فرهنگی هویت اصلی حرم‌های مطهر است
تولیت آستان مقدس احمدبن‌موسی(ع) نیز با بیان اینکه کار فرهنگی هویت اصلی حرم‌های مطهر را شکل می‌دهد گفت: بهترین نوع کار فرهنگی نیز کار فرهنگی دینی است، ما باید به تناسب زمان فعلی حرکت و برنامه‌ریزی کرده و نواقص کار را برطرف کنیم.
حجت‌الاسلام "ابراهیم کلانتری" با تاکید بر اینکه حرکت فرهنگی آستان‌های مقدس جدی باشد گفت: باید در عرصه مقابله با جنگ نرم، جبهه جهاد فرهنگی و جبهه جهاد تبیین پیش‌تاز باشیم.
وی تصریح کرد: ما در عصر انقلاب اسلامی هستیم، به برکت خون شهیدان، میلیون‌ها انسان، عاشق حرم‌های مطهر هستند، و آستان‌های مقدس نیز همه زیر نظر رهبر معظم انقلاب اداره می‌شوند، این‌ها همه فرصت است.
تولیت حرم شاه‌چراغ گفت: در کار فرهنگی یکی از اصول اصلی کار، فرصت‌شناسی است.
وی با بیان اینکه بخش عظیمی از افرادی که به حرم‌ها می‌آیند تحصیل‌کرده هستند و صدها شبهه در ذهن دارند افزود: فقط در خصوص ولایت فقیه و حکومت اسلامی هزار و ۱۰۰ شبهه وجود دارد، که باید فضای مناسبی برای پاسخگویی به این شبهه‌ها آماده شود.
وی افزود: این افراد در عرصه‌های معرفتی، زیرساخت‌های فکری، باورهای اصیل دینی سوال و شبهه دارند، و ما باید فضا را برای طرح این شبهه‌ها و پاسخ دادن به آنها مهیا کنیم.
محفل اُنس با قرآن به برنامه‌های فرهنگی حج اضافه شد
نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت کشور نیز با اشاره به تاکید رهبر معظم انقلاب به ایجاد تحول قرآن پایه در برنامه‌های فرهنگی زائران گفت: در حرم‌های عتبات عالیات و همچنین مکه و مدینه به موضوع قرآن توجه ویژه‌ای شده‌است.
حجت‌الاسلام سید عبدالفتاح نواب با بیان اینکه امسال جلسه‌های انس با قرآن به برنامه‌های فرهنگی حج افزوده شده است گفت: در خصوص باز مهندسی برنامه‌های حج نیز اقدام شد.
وی با بیان اینکه تعداد خادمان کاهش یافته و تعداد زائران زیاد شده است گفت: این اقدام در هیات پزشکی و همچنین بعثه رهبر معظم انقلاب صورت گرفته است.
وی ادامه داد: امر بهبود فرایندها و مسائل مشابه نیز جز برنامه‌های اجرا شده است، همچنین به دلیل چند سال تعطیلی حج، توانایی‌های زائران را به روزرسانی کرده‌ایم.
حجت‌الاسلام نواب با اشاره به اینکه پژوهشکده حج و زیارت ماموریت یافته تا راجع موضوع حج مظهر تمدن، کار پژوهشی را انجام دهد گفت: نیاز است که همه مجامع علمی کشور به این موضوع بپردازند، تلاش داریم، نظام موضوع‌های این طرح را تهیه، و کار دنبال کنیم.
نماینده رهبری در حج همچنین تعیین تکلیف شهیدان منا را ضروری دانست و گفت: قرائت دعای کمیل جلوی قبرستان بقیع از مسائلی است که باید به آن توجه کنیم.
مشتاقان حضور در بقاع متبرکه افزایش می‌یابند
مدیرکل اوقاف و امور خیریه قم نیز با بیان اینکه ما در رابطه با حضور مردم در مساجد گله‌مند هستیم گفت: اما بقاع متبرکه روز به روز جمعیت مشتاق بیشتری پیدا می‌کنند، به همین علت دنبال توسعه هستند.
حجت‌الاسلام "عباس اسکندری" همچنین بقاع متبرکه را از برجسته‌ترین ظرفیت‌های فرهنگی انقلاب اسلامی دانست و افزود: به نظر می‌رسد آستان‌های مقدس و بقاع متبرکه باید در برنامه‌های فرهنگی، رفاهی و اجتماعی به یک وحدت رویه برسند، که همه امور به صورت یکنواخت انجام شود.
وی افزود: به شدت نیازمند نوآوری و خلاقیت نیز هستیم چرا که جامعه به شدت درحال تغییر است.
اسکندری با بیان اینکه جوانان به شدت آمادگی دارند، حرف ما را بشوند گفت: باید روی مطلبی که می‌خواهیم بگوییم، فکر و برنامه‌ریزی شود تا این نسل فرهیخته را به راحتی از دست ندهیمگ
ششمین اجلاسیه آستان‌های مقدس و بقاع متبرکه ایران اسلامی با حضور آستان‌های مقدس قدس رضوی، حضرت معصومه(س)، مسجد جمکران، عبدالعظیم حسنی و احمدبن موسی(ع) همچنین سازمان اوقاف و امور خیریه کشور به میزبانی حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت در قم
برگزار شد.
در پایان این اجلاسیه بیانیه‌ای در ۹ بند قرائت شد که در بخشی از آن آمده است: با تمسک به فرمایش رسول گرامی اسلام، ترویج معارف قرآن کریم و اهل بیت در صدر برنامه‌های آستان‌ها باشد.
همچنین در ادامه تاکید شده است: با توجه به پناهگاه بودن آستان‌های شریف برای عموم مردم، تولیت‌های آستان‌های مقدس ضمن مطالبه از دولت مردمی در حل مشکل‌های اقتصادی و معیشتی مردم، همگام با همه خدمتگذاران و عموم خیرخواهان برای تکریم هر چه بیشتر زائران و مجاوران و توسعه خدمات اجتماعی، اهتمام لازم را به عمل می‌آورند.
در بخش دیگری از این بیانیه یادآور شده است: تولیت‌های آستان‌ها به پیروی از رهنمودهای رهبر معظم انقلاب در تحقق وحدت و انسجام دینی و ملی از هیچ کوششی دریغ نمی‌کنند.
همچنین این بیانیه دفاع از ارزش‌های والای حجاب و مبارزه با تهاجم فرهنگی را امری واجب دانسته و بر اجرای قاطع آن تاکید کرده است.
در ادامه ترویج سبک زندگی و تحقق تمدن نوین اسلامی به عنوان درخواست‌های تولیت‌ها ذکر شده و آمده است: سیاست‌های شرارت‌آمیز استکبار و صهیونیسم جهانی در اهانت به حریم مقدس مسجدالاقصی و کشتار مسلمانان فلسطین محکوم است.
همچنین با توجه به نزدیکی کنگره عظیم حج و اجتماع پرشور مسلمانان در حرم شریف پیامبر اسلام(ص) همگان به ابراز تنفر و برائت از صهیونیسم‌های کودک‌کش دعوت شده‌اند.
بیانیه با محکومیت اقدام‌های تروریستی حرم‌های مطهر به‌ویژه حادثه حرم احمد بن موسی می‌افزاید: آستان‌های مقدس و بقاع متبرکه هنرمندان و فرهیختگان را به پیروی از فرمان رهبر معظم انقلاب با تولید آثار هنری، ادبی و رسانه‌ای جهت زنده نگه داشتن یاد و خاطره شهیدان فرا خوانند.
در بخش پایانی این بیانیه، اجلاسیه ششم بر پیگیری و تحقق کامل مصوبه‌ها، تاکید و دبیرخانه را به پیگیری طرح‌های مختلفی ملزم کرده که گام اجرایی سازی سند ملی مدیریت بحران و پدافند غیرعامل آستان‌های مقدس و بقاع متبرکه کشور، تکمیل گام دوم تدوین سند ملی زیارت و تعیین نسبت آن با حکمرانی و دستگاه‌های دولتی از جمله آن است.
لبیک به فرمان جهاد تبیین رهبری با هدف زدودن غبار بدفهمی و تحریف از معارف انقلاب با بهره‌مندی از ظرفیت نخبگان و جریان‌سازی برای تربیت مدیران و مبلغان جوان انقلابی و نقش آفرینی در ستاد مهدویت و تحقق سند ملی توسعه فرهنگ مهدویت و انتظار نیز از دیگر موارد مورد تاکید می‌باشد.
استان‌ها قم ۰ نفر برچسب‌ها قم سید محمد سعیدی زیارتمنبع: ایرنا
کلیدواژه: قم سید محمد سعیدی زیارت قم سید محمد سعیدی زیارت آستان های مقدس و بقاع متبرکه برنامه های فرهنگی رهبر معظم انقلاب انقلاب اسلامی حرم های مطهر آستان ها حجت الاسلام تولیت آستان کار فرهنگی زیارت نامه یادآور شد تولیت ها آیت الله نامه ها حرم ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۷۹۱۰۳۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
نام ماندگار معمارباشی‌ها بر آستان زرافشان جانان
تلألو هنر است و جلوه‌گری خلاقیت. زیبایی‌ها در اینجا، قاب شده و رفته روی دیوار و ایوان و گنبد و گلدسته. هر آنچه چشم می‌بیند، می‌پسندد. این نتیجه سال‌ها همجواری عشق و هنر است که از حرم مطهر حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) یک اثر برتر معماری خلق کرده است.
از مسجد گوهرشاد گرفته تا ایوان طلا و صحن قدیم و جدید، همه بناها به زیبایی ساخته و آراسته شده‌اند. بنا شدن هر کدام از اماکن متبرکه حرم مطهر رضوی بخشی از معماری دوره‌های تاریخی حاکم بر ایران را با خود دارد. اهمیت معماری در حرم مطهر، این شغل را به یکی از پرکاربردترین حرفه‌های مورداستفاده در حرم مطهر رضوی تبدیل کرده است. شغلی که از محمدنایب معمار گرفته تا محمدصادق معمارباشی و علی‌نقی مشهدی و معمار بزرگی چون استاد قوام‌الدین شیرازی برای بنا شدن هر کدام از اماکن زیبای حرم مطهر به کار گرفته شده است.
شغلی به قدمت صفویه
از ساخت این بنای مطهر چند صد سال می‌گذرد و خدا می‌داند اولین خشت آن را چه کسی گذاشته است. عمله و بنا، نقاش، کاشی‌کار، آینه‌کار و... همه زیر نظر یک نفر کار می‌کردند تا صحن و سرا بسازند برای حضرت شمس‌الشموس(ع). آن یک نفر هم معمارباشی بوده که مهمترین شغل را در حوزه ساخت و تعمیرات حرم مطهر رضوی داشته است.
اسناد تعمیرات و ساخت‌وسازهای حرم مطهر در دوره‌های مختلف را که بررسی کنیم به سند ۳۲۲۴۴ و ۳۲۳۵۷ می‌رسیم که قدیمی‌ترین سند موجود در آرشیو مدیریت اسناد سازمان کتابخانه‌های آستان قدس رضوی درباره شغل معمارباشی است. براساس این اسناد، سابقه این پیشه در حرم مطهر رضوی به دوران صفویه بازمی‌گردد. به بهانه روز بزرگداشت شیخ بهایی که در تقویم رسمی کشور روز معماری نام‌گذاری شده، با اعظم نظرکرده، مسئول امور نمایه‌سازی و مستندسازی اسناد مرکز اسناد آستان قدس رضوی گفت‌وگو کردیم تا سابقه این پیشه در حرم مطهر و سندهای به‌جا مانده از آن را بررسی کنیم.
دومین شغل مهم آستان رضویه
الان هم اگر دقت کنید همین‌طور است. این‌طور که مثلاً نام مهندس یا معمار بر پیشانی یا ورودی یا کتیب‌نامچه بناها ثبت و ضبط می‌شود. در حرم مطهر رضوی نیز نام بسیاری از معمارانی که با هنرمندی خود به این بارگاه نور زیبایی بخشیدند، علاوه بر آثار ماندگارشان در اسناد به‌جا مانده از دوره‌های مختلف تاریخ حرم مطهر وجود دارد. دفاتر توجیهات و مقررات، استیفانامچه‌ها، طومارهای تعمیرات، دفاتر اداره و قبض‌های وصل، همگی نمونه‌هایی است که در آنها به حضور معماران در ساخت و تعمیر اماکن مختلف حرم مطهر اشاره شده است. براساس این اسناد، معمار بالاترین شغل در انجام تعمیرات و دومین شغل پرکاربرد در مجموعه اسناد آستان قدس رضوی را داشته است. بنا به سلسله مراتبی که مرسوم بوده، معمارباشی در صدر امور قرار داشته و پس از او معمار، نایب معمار، سرکاردار عمارت، بنا و در آخر عمله و فعله قرار داشتند. در آن زمان روال کار به این صورت بوده که شخص معمار وجوهات تعمیرات را تحویل و استیفانامچه‌های تعمیرات را تأیید می‌کرده است. البته این در صورتی بوده که کار به صورت برون‌سپاری نبوده باشد. یعنی اگر استیفانامچه به صورت قرارداد مقاطعه‌کاری به معمار سرکار دیوان اعلی سپرده می‌شده، هزینه‌های آن باید توسط مستوفی سرکار آستانه و متولی‌باشی تأیید می‌شده است. اگر هم استیفانامچه آن با معمار آستان قدس منعقد می‌شده باید سرکاردار عمارات و ناظر کل، آن را تأیید نهایی می‌کرد. لازم به توضیح است استیفانامچه در واقع سندی است که مطابق آن، قراردادی با معمارباشیان خارج از آستان (معادل پیمانکاری در عصر حاضر) بسته می‌شده است. این اسناد عموماً مربوط به دوره افشاریه‌اند و در آن دوره رایج بوده‌اند. برون‌سپاری ساخت و تعمیر اماکن به این دلیل بوده است که اغلب این معماران و معمارباشیان نه تنها جزو کارکنان آستان نبودند، بلکه از شهرهای دیگری هم آمده بودند. زمانی که نادر فاتحانه از هند بازگشت، علاوه بر غنایمی مانند اشیای نفیس و جواهرات، گوهرهای دیگری را نیز به خراسان آورد. او یگانه‌های تمام اصناف هنری از معماران، نجاران و نقاشان گرفته تا خاتم‌کاران و درودگران را از شهرهایی مثل قم، کاشان و اصفهان به مشهد کوچانید تا بناهایی در حرم مطهر بسازند و با هنرشان آن را آراسته کنند. در این میان، معماران که جزو کارکنان آستان قدس نبودند، در قالب استیفانامچه‌هایی تعمیرات را انجام می‌دادند. از بررسی تعدادی از اسناد تعمیرات در دوره افشاریه به این نتیجه می‌رسیم که گچ‌کاری و نقاشی مکان‌های مختلف حرم مطهر و مسجد جامع گوهرشاد در قالب استیفانامچه‌هایی به معمارباشیان سرکار آستانه، دیوان اعلی (حکومت مرکزی)، قم و اصفهان واگذار شده است. بعدها این شیوه در دوره‌های صفویه و قاجاریه کنار گذاشته شد و یا به‌ندرت انجام می‌گرفت و معماران و معمارباشیان جزو کارکنان سرکار فیض‌آثار به شمار می‌آمدند.
در دفاتر اوارجه مربوط به تعمیرات که هم تعمیرات و هم ساخت و ساز مسجد و اماکن متبرکه را دربرمی‌گیرد، چگونگی پرداخت اجرت و دستمزدها، خرید مصالح ساختمانی و مکان‌های انجام تعمیرات به صورت تفکیک شده و مشخص آمده است. اغلب هزینه‌های ثبت شده در این دفاتر به صورت مقاطعه‌کاری به معمارباشیان دیوان اعلی پرداخت شده است. به عنوان نمونه در دفتر اوارجه مربوط به سال ۱۱۵۶ قمری تعمیرات بنایی، گچ‌کاری و نصب سنگ‌های ازاره‌های شبستان‌های ملاعبادالله و ملاملک‌علی و منبر مسجد گوهرشاد به مبلغ ۷۶ نادری و ۸۲۵ دینار به بنّای سرکارآستانه که اغلب با نام استاد محمدباقر در این اسناد شناخته شده، واگذار شده است. اجرت و مصالح به کاربرده شده در مقایسه با دفاتر توجیهات بسیار کمتر بوده و به نظر می‌رسد بیشتر تعمیرات جزئی و کوتاه مدت در این‌گونه اسناد به معماران و استادکاران محول می‌شده است.
نام‌هایی که به جا مانده
در آرشیو مدیریت اسناد سازمان کتابخانه‌های آستان قدس رضوی تعداد ۱۲۶ سند درباره معماری حرم وجود دارد که ۱۶ مورد متعلق به سال‌های ۱۱۰۰ تا ۱۲۱۷ قمری یعنی دوره صفویه و افشاریه، ۱۸مورد مربوط به سال‌های ۱۲۱۷ تا ۱۳۴۴ قمری یعنی دوره قاجاریه و ۹۲مورد مربوط به سال‌های ۱۳۰۴ تا ۱۳۷۴ شمسی یعنی دوره پهلوی به بعد است. قدیمی‌ترین این سندها مربوط به سال ۱۱۵۶ قمری است. این سند که در دوره افشاریه ثبت شده، مربوط به پرداخت مواجب به مأموران خدمت در آستان مقدسه بوده است. در این سند، پرداخت مواجب به شخصی با عنوان معمارباشی سرکار دیوان که در خدمات معماری حرم حضور داشته، ثبت شده است. جدیدترین و آخرین سند هم به سال ۱۳۷۴ شمسی می‌رسید که مربوط به سازمان عمران و توسعه حریم حرم رضوی و درباره مواردی مرتبط با معماری دارالولایه و صحن جمهوری اسلامی است.
اما تعداد اسناد مربوط به شغل معمار در این مجموعه اسناد بسیار بیشتر است. از میان ۳هزارو۳۶۰ مورد سند مربوط به این پیشه، ۳۴۵ سند به دوره صفوی و افشاری، هزارو۲۳۴ سند به دوره قاجار و بقیه به دوره پهلوی به بعد تعلق دارد.
در بررسی این اسناد از نام بزرگانی چون استاد قوام‌الدین شیرازی که بگذریم، به نام‌های زیادی برمی‌خوریم که هرکدام در ساخت گوشه گوشه این حرم و بارگاه نقش‌های کوچک و بزرگی داشتند. یکی از این افراد، استاد محمدصادق معمارباشی سرکار فیض‌آثار در دوره قاجاریه است. در سندی متعلق به تعمیرات حرم مطهر در سال ۱۳۰۵ قمری، برات پرداخت مواجب وی به مبلغ ۱۷ تومان نقد و ۷ خروار و ۴۰ من غله از موقوفات مطلقه ثبت شده است. معمار بعدی حرم مطهر رضوی محمدباقر معمار است که نامش در مجموعه اسناد مسجد جامع گوهرشاد در سال‌های ۱۰۱۰ – ۱۰۰۸ قمری وجود دارد. همچنین محمد شریف بن عرب، معمار شیرازی نیز که تعمیرات صحن کهنه آستانه مقدسه رضویه در سال ۱۰۵۹ به دست او صورت گرفته، از استادان نام‌آور معماری بوده است. دیگر معماری که نامش در یکی از مهمترین مکان‌های حرم مطهر ثبت شده، استاد علی نقی مشهدی معمار است. نام او در جنب توحیدخانه حرم مطهر زیر آینه بزرگ با این عنوان آمده است: «این ایوان زرافشان رفیع عالی به بنایی استاد علی نقی شاگرد استاد معصوم مشهدی به اتمام رسید».
در کنار معماران
معماران از ابتدا در جایگاه نبودند. روزگاری پیش‌تر کارگری کردند، بنایی کردند، در کنار معماران پیش از خود شاگردی کردند و آموختند و آموختند تا شدند معمار و معمارباشی. در اسناد به‌جا مانده مرتبط با این حوزه، نام افرادی به چشم می‌خورد که عنوانشان «نایب معمار سرکار» بوده است. این افراد در زمان غیبت معمارباشی و معمار، عهده‌دار مسئولیت امور بودند و بر انجام کارها نظارت داشتند و در عین حال برای آینده کسب تجربه می‌کردند. در سند شماره ۹۱/۲۱۱۶۵ نام حاجی آقا نایب معمار به عنوان یکی از این افراد ثبت شده که در دوره قاجاریه انجام وظیفه می‌کرده است. دیگر افرادی که در ساخت و ساز حرم مطهر حضور فعال داشتند، بنّاها بودند. این افراد از نظر سلسله مراتب کاری زیردستان معماران محسوب می‌شدند. بنّاها که به عبارت بهتر کمک‌دست معماران بودند، همه کارهای ساختمانی و مسکن‌سازی را انجام می‌دادند. در کنار آنها، یک بردست، چند عمله، یک ناوه‌کش و دو مقنی و یک نجار هم کار می‌کردند. در صفه آرامگاه شیخ حر عاملی در پایین کتیبه، نام یکی از بنّاهای آن دوره یعنی استاد ابراهیم بنّا مشهدی دیده می‌شود. بنایی سنگ‌های گنبد حاتم خانی در تاریخ ۱۲۷۱ قمری به دست این استاد بنا صورت گرفته است. این افراد که در کنار سایر افراد شاغل در مجموعه تعمیرات و ساخت‌وسازهای حرم مطهر رضوی نامشان در جای‌جای این مکان مقدس ثبت و ضبط شده، آثار ماندگاری از خود به جا گذاشته‌اند که تا ابد خواهد درخشید.
دانشجویان سال سوم دانشگاهها، بورسیه دانشگاه فرهنگیان می‌شوند